Kredi faizlerdeki hızlı düşüş, ticari kredilerden çok bireysel borçların yeniden finansmanına kolaylık sağladı. Artışın yüzde 38,4’ü ihtiyaç kredilerinden geldi.

Geçen yılın ikinci yarısından itibaren faizlerdeki hızlı düşüşe rağmen kredi sınırlı kalan kredi artışından en büyük payı, en yüksek faiz oranının uygulandığı bireysel “ihtiyaç kredileri” aldı. Bu dönemde ihtiyaç kredilerindeki artış yüzde 20’yi aştı. Ticari kredilerdeki artış ise yüzde 9,6 oldu. Faiz oranlarının çok daha yüksek oranda aşağı çekildiği iki alt gruptan konut kredileri yüzde 10,2, taşıt kredileri de yüzde 15 arttı. Faiz oranlarındaki düşüşün yılın ikinci yarısında yarattığı sınırlı kredi büyümesinden en büyük payı ihtiyaç kredileri aldı. Bireysel krediler tarafında sadece ihtiyaç kredilerindeki artış miktarının, ticari kredilerdeki artışa yakın seviyede gerçekleşmesi dikkat çekti.

2019’un ikinci yarısında nominal olarak ticari krediler yüzde 4,4, bireysel krediler yüzde 15,6 arttı. İhtiyaç kredileri ise yüzde 20’yi aşan artış oranı ile ticari kredilerdeki büyümenin 4,5 katına ulaştı.

Bankacılık sektörünün bilanço verilerine göre, geçen yılın tamamında toplam krediler nominal olarak yüzde 10,8 artışla 2,6 trilyon liraya yükseldi. Kredi kartları dahil bireysel kredilerdeki artış yüzde 15 olarak gerçekleşirken, ticari kredilerdeki artış yüzde 9,6’da kaldı. Bireysel taraftaki artış ise tüketimden çok, borç yenileme amaçlı bir kredi kullanımına işaret etti.

Faiz yarıya indi ancak…

Geçen yılın ikinci yarısından itibaren yıllık enflasyonun baz etkisiyle hız kesmesi ve Merkez Bankası’nın faiz indirimi paralelinde bankaların kredi faizlerinde de hızlı bir iniş süreci yaşandı. Haziran ayında taşıt ve ihtiyaç kredilerinde yüzde 29, konutta yüzde 22 ve ticari kredilerde yüze 27,5 seviyelerinde bulunan kredi faizleri, izleyen aylarda aşağı yönlü bir seyir izleyerek yılın sonunda sırasıyla yüzde 14-16, yüzde 13 ve yüzde 14 seviyelerine geriledi. Böylece, kredi faiz oranlarında kabaca yüzde 50 civarındaki düşüş yaşanmasına rağmen, bu hızlı düşüş ekonomideki yavaşlama nedeniyle kredi talebine aynı ölçüde yansımadı. Yılın tamamında ticari krediler ile birlikte toplam kredi hacmindeki artış da hızlı faiz indirimine rağmen enflasyon oranının altında kaldı ve reel olarak küçülme kaydetti.

Kredi büyümesinde makas açıldı

Kredi faizlerindeki düşüşün genel kredi talebini yukarı yönlü etkilediği temmuz-ekim arasında bireysel kredilerdeki artış ile ticari kredilerdeki artış arasındaki makas da hızla açılmaya başladı. 13 haftalık hareketli ortalamalara göre, haziran ayının ilk haftasında bir önceki yılın aynı dönemine göre ticari kredilerdeki düşüş yüzde 1,85 ve bireysel kredilerdeki düşüş ise yüzde 1,03 düzeyinde iken, ağustos sonunda bireyseldeki artış yüzde 21,1 ve ticaride ise yüzde 5,4 oldu. Artış oranları bireysel kredilerde eylül sonunda yüzde 33,8’e, ekim sonunda da yüzde 46,3’ yükseldi. Aynı dönemlerde ticari kredilerin artış oranı ise sırasıyla yüzde 6,1 ve yüzde 14,7 oldu. Kasım ayı ile birlikte bireysel kredilerdeki artış eğilimi devam ederken, ticari kredilerde artış oranının gerilediği ve makasın daha da açıldığı gözlendi.

Artışın yüzde 38’i “ihtiyaç”tan

Yılın ikinci yarısında toplam kredi hacminde yaşanan artışın yarısından fazlası bireysel kredilerden gelirken, bu grupta ağırlığı açık ara ihtiyaç kredilerindeki artış oluşturdu. İkinci altı aylık dönemde konut kredileri yüzde 10,2, taşıt kredileri yüzde 15 artarken, ihtiyaç kredilerindeki artış oranı yüzde 20’yi aştı.

Temmuz-aralık döneminde 112,5 milyar lira düzeyinde gerçekleşen toplam kredilerdeki artışın 45 milyar liralık bölümü ticari kredilerden, 67,4 milyar liralık bölümü de bireysel kredilerden geldi. Bireysel kredilerin alt kategorilerinde ise ihtiyaç kredilerindeki hızlı artış dikkati çekti. 67.4 milyar liralık kredi artışının 43,2 milyar lira ile yüzde 64’ünü ihtiyaç kredilerindeki artış oluşturdu. Özel kampanyalarla faiz oranlarının çok daha yüksek oranda aşağı çekildiği iki alt katergoriden konut kredileri 20,2 milyar lira, taşıt kredileri de 914 milyon lira arttı. Artış oranları ise sırasıyla yüzde 10,2 ve yüzde 15 oldu.

üketimde de beklenen artış yaşanmadı

Geçen yılın ikinci altı aylık döneminde bireysel kredi kartlarının bakiyesindeki artış oranının ise yüzde 4,4 gibi oldukça sınırlı bir oranda kalması dikkat çeken bir başka nokta oldu. Bu durum, taksit uygulamasının yaygın olarak kullanıldığı kredi kartı ile tüketimin hala zayıf bölgede kaldığına işaret ediyor. Ticari kredilerdeki artış eğiliminin üç ay süreli ılımlı bir çıkışın ardından yeniden yavaşlama trendine girmesi yanında tüketici kredilerindeki artışın ihtiyaç kredilerinde yoğunlaşması ve kredi kartı bakiyesindeki artışı da son derecede düşük seviyelerde kalması, faiz indiriminin ekonomide canlanmaya katkı sağlayacak bir finansman akışı beklentisi ile kayda değer ölçüde örtüşmediği görülüyor.

Kredi türleri içinde en yüksek faiz oranı “ihtiyaç kredileri”ne uygulanıyor. İhtiyaç kredileri ise, ağırlıkla nakit ihtiyaçların karşılanması amacıyla kullanılıyor. Dolayısıyla finansman maliyeti çok daha fazla olmasına rağmen, ihtiyaç kredilerinin diğer tüketici kredilerinden çok daha hızlı artmasının, bireylerin acil finansman ihtiyacını karşılama ve daha önce yüksek faizle alınmış kredi borçlarını, faiz oranlarının inmesi ile birlikte daha düşük maliyetlerle yenilemesinden kaynaklandığı tahmin ediliyor.